Organik atığın kompost ve hayvan mamasına dönüşüm hikâyesi: Procompo

Başak Nur GÖKÇAM

DEİK, Türkiye-Zambiya İş Konseyi Kurucu Başkanı olarak 3 dönem Zambiya’da ve Cibuti, Ruanda, Gine, Fildişi sahilleri, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Kamerun’da çalışan Esra Cevahir, pandemi sürecinin başlamasıyla birlikte Afrika’da tanışmış olduğu ve ilgilendiği organik gübre konusunu, fabrikalaşarak Türkiye’de yapmaya karar veriyor. Cevahir, bu süreç içerisinde Türkiye’de başlatılan ‘Sıfır Atık Projesi’ kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının ‘Sıfır Atık Yönetmeliği’ uygulaması sonucunda Procompo Çevre Teknolojileri’ni kuruyor. Procompo, çevre teknolojilerine yönelik yüzde 100 yerli makineler üretirken, bu makineler sayesinde atık gıdaların hayvan maması veya kompost olarak işlenerek geri dönüştürülmesini sağlıyor.

Yürüttükleri AR-GE çalışmalarıyla çevre teknolojileri konusunu daha ileriye taşımayı hedeflediklerini belirten Cevahir, “Misyonumuz, ürünlerimizle bayrağımızı dünyaya taşıyarak sektör lideri olarak yolumuza devam etmektir. Bugün 7.6 milyar olan dünya nüfusunun 2050 yılında 9.8 milyara ulaşacağı tahmin ediliyor. Artan nüfusun ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için küresel gıda üretiminin 2050’ye kadar yüzde 60 oranında artması gerektiği hesaplanıyor. Her yıl üretilen gıdanın üçte birinin israf edildiği gerçeğinden yola çıkarak ve bunun çevresel boyutuna bakarak, gıda atıklarının küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 11’inden sorumlu olduğunu görüyoruz” diyor.

Ekonomik boyutta ise dünya genelinde her yıl 1.3 trilyon dolar, ülkemizde ise ortalama 300 milyar lira değerinde gıda israfıyla karşılaşıldığı bilgisini veren Cevahir, Türkiye’de 1995’te 17 milyon ton olan atık oranın, 2025’te 38 milyon ton olmasının beklendiğini belirtiyor.

Her yıl kişi başı 93 kilogram yiyecek israf ediliyor

“Belediyeler tarafında bakılırsa; 2018 yılı resmi verilerine göre toplanan atık miktarının 33 milyon ton olduğu, bunun 14.5 milyon tonunun ise gıda atıklarından kaynaklandığı bildiriliyor. Bunun parasal değerinin ise 14 milyar dolara tekabül ettiği tahmin ediliyor. Ülkemizin yıllık tarımsal gıda ihracatının yaklaşık 18 milyar dolar olduğunu göz önüne alırsak, neredeyse ihraç ettiğimize yakın gıdayı israf ettiğimiz görülüyor” diyen Cevahir, gıda kayıp ve israfının küresel bir sorun olduğuna vurgu yapıyor. Çözüm için ulusal, bölgesel ve küresel düzeyde çaba gerektiğine dikkat çeken Cevahir, sözlerine şu şekilde devam ediyor: “Bunun için hem kamuya, hem STK’lara hem de özel sektöre görev düşüyor. 2021 BM Gıda İsrafı Endeksi Raporu’na göre dünya genelinde 619 milyon insan açlıktan etkilenirken, aynı yılda 931 milyon ton gıda israf edilmiştir. Dünyada israf edilen gıda, 40 ton kapasiteli 23 milyon kamyon dolusu yiyeceğe karşılık geliyor. İsraf her ülkede önemli miktarda gerçekleşiyor. Türkiye de gıda israfının çok olduğu ülkeler arasında yer alıyor. Her yıl kişi başı 93 kilogram yiyecek israf ediliyor. Procompo olarak çevre teknolojileriyle bu israfı önlemek için çalışırken hem ülkemize hem de dünyamıza manevi borcumuzu ödemeye ve aynı zamanda ekonomik katma değer sağlamaya çalışıyoruz.”

Organik atıklar 24 saat içerisinde geri kazanılıyor

Geri dönüştürülmeyen organik atıkların Procompo makineleriyle kompost veya hayvan maması olarak geri kazanıldığının altını çizen Cevahir, elde edilen kompostun, tarım arazileri, seralar, bahçeler ve solucan gübresi üretimi için değerlendirilebileceğini ifade ediyor. Cevahir ayrıca, hayvan mamasının ise özellikle belediyeler tarafından ödenen yıllık mama harcamalarını ve hayvan barınaklarındaki mama masraflarını ortadan kaldırdığı bilgisini veriyor. Kompost/Mama makineleri haricinde güneş enerjisi ile çalışan press sistemli Mobil Atık Getirme Merkezleri üretimi yaptıklarının bilgisini de veren Esra Cevahir, “Procompo kompost makinelerini diğer bütün kompost makinelerinden ayıran en temel özellik ise sadece 24 saat gibi kısa bir sürede her türlü çiğ sebze ve meyve atıkları, pişmiş yemek atıklarını, sulu yemek atıklarını, yağlı yiyecekleri, çay ve kahve atıklarını, kemik ve kılçık atıklarını, deniz ürünleri atıklarını, ağaç ve peyzaj atıklarını, peçete ve kağıt atıklarının yüzde 60-70 oranında bertaraf edip kompost haline getirebilmesidir” diyor.

Organik atıkların geri dönüştürülmesiyle elde edilen kompostun hem çevrenin korunması hem de toprağın veriminin artırılması konularında önemli farklar yaratabildiğini belirten Cevahir, araştırmalar sonucunda kompostun solucan gübresinden 7 kat daha verimli olduğunun ortaya çıkarıldığını kaydediyor. Kompost makinelerini restoranlar, oteller ve belediyelerin rahatlıkla kullanabildiğini belirten Cevahir, “Hazır mutfaklarla da evlerin içinde yer alacağız. Yeni yapılacak sosyal konut projelerinde evlerin sıfır atık ve enerji verimliliği kapsamında yapılmasına karar verildi” dedi.

Konut projelerine girecek

Procompo olarak yeni yatırımlar için fabrika alanını büyüttüklerini söyleyen Cevahir, “Yakın bir zaman içinde konut projelerine girmeye hazırlanıyoruz. Hazır mutfaklara daha küçük hacimli, 5 lt, 10 lt gibi makinelerimizi yerleştirmeyi hedefliyoruz. Böylece evlerdeki atıklar da geri dönüştürülecek. Ev sahibi isterse atıklardan elde ettiği mamayı hayvanlarına verebilecek isterse de kompostu çiçeklerinin bakımında kullanabilecek” diye konuştu.